Năm 1425, khi bị quân Minh truy đuổi vua Lê Lợi đã ẩn nấp an toàn trong hốc cây cổ thụ là một cây thị rỗng ruột tại thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa, huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh). Dù đã hơn 700 năm tuổi, bị rỗng ruột nhưng cây thị vẫn xanh tốt, trĩu quả, có mùi thơm ngọt ngào. 

Cây cổ thụ là cây thị hơn 700 tuổi tại thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa, huyện Hương Sơn (tỉnh Hà Tĩnh) đã hơn 700 năm tuổi, gắn với câu chuyện lịch sử về chống quân Minh xâm lược vào thế kỷ XV. Ảnh: PV

Dưới gốc thị, người dân địa phương lập đền thờ, đặt tên là “gốc thị sử tích” hay còn gọi là “cây thị ăn thề”. Ảnh: PV

Bia đá chỉ rõ gốc thị là chứng tích của một lời tuyên thệ quyết tâm đánh đuổi giặc Minh của nghĩa quân Lam Sơn. Ảnh: PV

Thân cây thị cao khoảng 25m, tán rộng 30m, chu vi gốc gần 13m, thân thon nhỏ dần lên ngọn. Ảnh: PV

Trải qua hơn 700 năm, lớp vỏ cây cổ thụ ở Hà Tĩnh có nhiều khối u, đường gân sần sùi. Thân cây thị cổ thụ có phần được khoét rỗng ruột, cao khoảng 5m, có thể chứa được 4-5 người trưởng thành ẩn nấp được. Ảnh: PV

Sử sách ghi lại, có lần bại trận, bị giặc Minh truy đuổi, Lê Lợi (vua Lê Thái Tổ) đã tìm thấy và ẩn nấp trong hốc của cây thị cổ tại huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh). Nghi ngờ ông ẩn phía trong, giặc liên tiếp dùng giáo xỉa vào cây khiến ông bị thương phải nén đau xé áo băng bó. Đàn chó săn của giặc mang theo cũng liên tục sủa, cắn vào da thịt Lê Lợi. Ảnh: PV

Bất ngờ, trong hốc cây thị có con cáo trắng chạy ra đánh lạc hướng giặc và đàn chó săn. Nhờ vậy, mà Lê Lợi thoát nạn, từ đó thủ lĩnh nghĩa quân Lam Sơn nhớ ơn đến đất và con người nơi đây. Ảnh: PV

Theo các cụ cao niên kể lại, năm 1425 tại vùng núi huyện Hương Sơn (tỉnh Hà Tĩnh) có ông Nguyễn Tuấn Thiện đứng lên làm thủ lĩnh nghĩa quân Cốc Sơn khởi nghĩa. Biết tin, Lê Lợi đã tìm đến chiêu quân, kết nghĩa anh em. Sau đó cả hai cùng giết ngựa trắng, cắt tóc ăn thề dưới gốc thị cổ, thể hiện quyết tâm cùng nhau đánh giặc ngoại xâm. Ảnh: PV

Phần thân ở dưới gốc cây rỗng, tương truyền vua Lê Lợi đã đứng trong đây để trốn địch. Ảnh: PV

Cây có đường kính khoảng 12m, gốc sần sùi, rêu và nhiều loại cây leo bám xung quanh thân. Ảnh: PV

Ông Uông Trung Hòa (trú tại thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa, huyện Hương Sơn) cho biết: “Tuy lớn tuổi nhưng cây thị luôn xanh tốt, sai quả. Chất lượng quả thị được đánh giá cao, có trọng lượng lớn, vàng chín mọng và có mùi thơm ngào ngạt, đặc biệt hơn so với nhiều giống thị khác. Cây thị cổ này rất thiêng nên thường xuyên người dân trong vùng đến thắp hương, cầu mong sức khỏe, gia đạo bình an”. Ảnh: PV

Ngày 29/5/2023, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam ra Quyết định 114/QĐ-HMTg công nhận cây thị tại thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa (Hương Sơn) là Cây Di sản Việt Nam. Ảnh: PV

Trao đổi với PV Dân việt, ông Bùi Trọng Anh-Cán bộ Văn hóa xã Kim Hoa (huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh), cho biết: “Từ trước đến nay, người dân địa phương xem cây thị như “báu vật” của làng. Người dân trong xã luôn có ý thức bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa của cây thị. Hàng năm chính quyền địa phương và bà con tổ chức các buổi lễ và thắp hương tại bàn thờ, xung quanh gốc cây thị”. Ảnh: PV